Cmentarz wojenny z I Wojny Światowej w Grabowie nad Pilicą

Nr rej. MWKZ 401/A z dn. 3.04.1989 r.

Cmentarz wojenny położony jest przy ulicy Pułaskiego, (droga wojewódzka nr 730).  Zajmuje obszar 2400 m², płaskiego, zadrzewionego terenu. Obecnie otoczony siatką, dawniej kamiennym murkiem, który w 1956 r. rozebrano i przeznaczono na budowę i remont dróg. Choć w szczątkowej formie, zachowała się oryginalna furtka cmentarna z napisem AD.1914- odrestaurowana dzięki staraniom Polskiego Czarnego Krzyża, w związku z trwającym od 2018 roku remontem obiektu. Frontem do ulicy usypany jest kopiec a na nim znajduje się betonowy cokół z tablicą upamiętniającą 17 mieszkańców gminy Grabów nad Pilicą poległych w walkach o niepodległą Polskę w latach 1918-1920.

O funkcji nekropoli świadczą  metalowe  krzyże, ulokowane rzędowo, ich zróżnicowanie informuje o  narodowości pochowanego w niej żołnierza- niemieckiego bądź rosyjskiego. Na części z nich, umieszczono tabliczki informacyjne, z niektórych możemy odczytać, iż jest to mogiła zbiorowa. W przypadku cmentarzy z I Wojny Światowej zauważalne jest pewne podobieństwo- chowano obok siebie walczących po obu stronach frontu, których połączył ten sam wojenny los.

Źródło:

https://zabytek.pl/pl/obiekty/grabow-nad-pilica-cmentarz-wojenny-z-i-wojny-swiatowej

https://www.kozienicepowiat.pl/53-powiat-kozienice/dziedzictwo-kulturowe/zabytki/grabow-nad-pilica/807-cmentarz-wojenny-z-i-wojny-swiatowej-w-grabowie-nad-pilica.html

Maria Komornicka urodziła się 25 lipca 1876 roku w Grabowie nad Pilicą, tam też spędziła dzieciństwo i młodość. W 1892 roku w wieku szesnastu lat zadebiutowała w "Gazecie Warszawskiej", a dwa lata później wydała tomik opowiadań: Szkice. We wrześniu 1894 wyjechała Komornicka na studia do Cambridge, ale po pół roku powróciła do kraju a negatywne wspomnienia opisała w cyklu artykułów zatytułowanych Raj młodzieży. W tym czasie zaprzyjaźniła się w Warszawie z Wacławem Nałkowskim i Cezarym Jellentą - przywódcami antyfilisterskiego ruchu umysłowego. Spotkanie tej trójki (tzw. "grupy Laokoona") zaowocowało wydaniem w 1895 roku zbiorowej książki pt. Forpoczty.

Najstarszym dokumentem mówiącym o ziemi, na której leży Grabów nad Pilicą, jest pismo Kazimierz Wielkiego z 14 lutego 1359 roku. W piśmie tym Kazimierz Wielki, na wypadek swojej śmierci , powierza ziemie Zapilcza (przyłączone wówczas do Mazowsza), księciu mazowieckiemu Siemowitowi III.

Grabów nad Pilicą jest starą osadą prawdopodobnie leśną stanowiącą ośrodek kolonizacji tej części Zapilcza we wczesnym średniowieczu. W lipcu 1451 r. kościół w Grabowie otrzymał dziesięcinę snopową ze wsi Brzozowicka. Nazwa Grabów pojawiła się w 1569 r. wywodzi i od wyrazu grab.

Kolonizacja prawego brzegu Pilicy przypada na XV i XVII wiek. O kierunku rozwoju osadnictwa świadczą nazwy zakładanych miejscowości jak Kępa Niemojewska oraz poza obszarem gminy Budy Biejowskie, Budy Michałowskie. Nazwa ”budy” świadczy o tym, że mieszkańcy zajmowali się eksploatacją lasów, wypalając potaż, węgiel drzewny, wyrabiając smołę i dziegieć.

W XIV i XV w. Zapilcze podzielone było na dwie diecezje, wschodnia część należała do diecezji poznańskiej, (parafia Grabów wydzielona została w XIV w. z parafii Magnuszew), zachodnia do gnieźnieńskiej. W czasie potopu szwedzkiego, w przeddzień bitwy pod Warką, która rozegrała się 7 czerwca 1656 roku na lewym brzegu Pilicy, przez ziemie grabowskie przechodziły wojska szwedzkie dowodzone przez Fryderyka Badeńskiego i ścigające je oddziały polskie dowodzone przez J. Lubomirskiego i Stefana Czarnieckiego. Do pierwszej potyczki miedzy walczącymi stronami doszło nad brzegiem Pilicy. Pozostałością po tych wydarzeniach jest figura pamiątkowa, barokowa postawiona po 1656 roku na mogile z czasu walk ze Szwedami.

PARAFIA P.W. ŚW. TRÓJCY W GRABOWIE NAD PILICĄ

Początki Parafii sięgają ok 1382 r. kiedy to parafia została erygowana przez Biskupa Poznańskiego Andrzeja z Bnina. Początkowo należała do Diecezji Poznańskiej.
            W XVI w. postawiono drewniany kościół, który w 1656 roku został spalony przez Szwedów. Następna wzniesiona w 1776 r. modrzewiowa świątynia, ufundowana przez Ignacego Walewskiego- podkomorzego królewskiego, która spłonęła w 1906 r. Do czasu wybudowania nowego kościoła, postawiono tymczasową kaplicę z materiału zakupionego
z prezbiterium nowego kościoła w Stromcu i umieszczono w niej dawny wielki ołtarz.
            W latach 1907-1912 trwała budowa kościoła wg. Projektu Tomasza Pajzderskiego, dzięki staraniom księży Józefa Janiszewskiego, Stanisława Chatłasa, Stanisława Tomaszewskiego, Marcina Zarębowicza, parafian i pomocy finansowej hr. Jana Zamoyskiego. 2 IX 1913 r. ks. Feliks Kuropatwiński pobłogosławił świątynię, będąca jeszcze w stanie surowym a 21 VIII 1922 r. bp Paweł Kubicki dokonał jej dedykacji.
            W czasie II Wojny Światowej kościół został doszczętnie zburzony. W pierwszych latach po wojnie dzięki silnej wierze i potrzebie zjednoczenia się mieszkańców w tym trudnym czasie, urządzono prowizoryczną kaplicę w starym baraku.
            W latach 1950-1953 dzięki staraniom ks. Czesława Rejdaka, kościół udało się odbudować. Powstał wg. projektu arch. Janusza Kalbarczyka w stylu neoromańskim.            Pobłogosławienie świątyni jeszcze w stanie surowym, odbyło się 29.IX.1953 r.
a dedykacja 24.V. 1964r. Kościół jest murowany z czerwonej cegły, pochodzącej
w większości ze zburzonej w 1942 r. dzwonnicy. Jest to świątynia trójnawowa, dwuprzęsłowa,
z transeptem.

Źródło:

https://diecezja.radom.pl/grabow-n-pilica-parafia-pw-swietej-trojcy/